In Die ene patiënt zijn de verhalen uit de gelijknamige rubriek in de Volkskrant samengebracht. Ze bieden een aangrijpende en leerzame inkijk in de ziel en de gedachtewereld van onze zorgverleners, en laten zien welke belangrijke lessen zij van hun patiënten leerden.
De uitvaart van mijn zwager Huib was op een zonnige dag in februari, zo’n dag waarop hij zelf heel graag op de racefiets zou zijn gestapt, en ergens in de volle aula zat een verdrietige oncoloog. De arts uit het naburige ziekenhuis had de middag vrij genomen om afscheid te nemen van een patiënt die zijn vriend was geworden, vertelde hij me, een vriend van wie hij veel had geleerd. Die opmerking intrigeerde me. Dat patiënten leren van hun dokter leek me evident: ze krijgen te horen waar hun klachten vandaan komen en wat ertegen te doen valt. Maar andersom? Zouden er meer artsen zijn die met een patiënt in hun hoofd rondlopen, met verhalen die ze nooit meer vergeten?
Het was de aanleiding voor een serie die we in de zomer van 2017 op de wetenschapsredactie van de Volkskrant bedachten: laat artsen vertellen over een patiënt die zoveel indruk heeft gemaakt dat ze er iets van hebben geleerd. Zes afleveringen zouden we maken, het moest zo’n zomerserie worden die kranten ieder jaar bedenken om de stille maanden door te komen. Het zou nog lastig genoeg zijn om dokters te vinden die een persoonlijk verhaal wilden vertellen.
Het tegendeel bleek waar. Artsen wilden graag meewerken. En allemaal wisten ze vrij snel over welke patiënt ze het zouden hebben. Zo groeide een tijdelijk experiment uit tot een wekelijkse rubriek waarvoor zich na verloop van tijd zelfs artsen begonnen aan te melden. Een rubriek waarvan we al snel het blikveld verruimden, want er waren ook verpleegkundigen die mee wilden doen, en psychologen, een verloskundige, een medisch maatschappelijk werker.
Wat voor verhaal ik te horen zou krijgen wist ik meestal niet als ik een afspraak maakte. Ik herinner me een grijze maandagmorgen in april waarop een forensisch arts me een stilleven schetste van een korenveld waarboven ze de zon zag opkomen, vlak nadat ze onderaan het talud bij een jonge motorrijder de dood had vastgesteld, en dat ik daarna een beetje verdwaasd weer buiten stond, terwijl het Amsterdamse verkeer om mij heen verder raasde.
Artsen en verpleegkundigen hanteren een vorm van professionele empathie: ze zijn betrokken bij hun patiënten maar houden gevoelsmatig afstand, als een scherm dat hen behoedt voor de zware emotionele belasting van hun vak. Maar er zijn patiënten die daar doorheen dringen, patiënten die hen beroeren, om uiteenlopende redenen, en die bepalend zijn geweest voor hun denken en handelen. En daar wilden al die zorgverleners graag over vertellen, waarbij ze een kwetsbaarheid toonden die me iedere week weer verwonderde.
Emoties gelden in de medische wereld al lang niet meer als een teken van zwakte. De kwaliteit van de zorg wordt beïnvloed door wat dokters voelen, schrijft de Amerikaanse internist Danielle Ofri in haar boek What Doctors Feel. Artsen en verpleegkundigen leren niet alleen doordat ze zich het medisch-technisch handelen eigen maken, maar ook door de ervaringen die ze opdoen. ‘Wij hebben zo’n intensief contact met mensen in een bijzondere, vaak emotionele periode van hun leven,’ zegt een van hen in dit boek, ‘dat het niet anders kan of we worden aan het denken gezet.’
Voor de lezers van de Volkskrant was het alsof die onbenaderbare mannen en vrouwen in hun witte jas elke week wat toegankelijker werden. Ze lieten weten dat ze ontroerd waren door hun openheid, dat ze begonnen uit te kijken naar de rubriek en de lessen die erin weerklonken zo wezenlijk vonden.
Boekgegevens
Ellen de Visser, Die ene patiënt. Zorgverleners over de patiënt die hun leven voor altijd veranderde, Uitgeverij Ambo|Anthos, 192 pagina’s (€ 16,99)Dit boekfragment verscheen eerder in de Boekenkrant editie 4 maart 2019.
