‘Misschien komt Goethe wel,’ grapt een kennis als ik verbluft vertel dat ik dit jaar naar het Boekenbal mag, de jaarlijkse aftrap van de Boekenweek. Bij die grap kan ik me meteen van alles voorstellen, want mijn fantasie slaat op hol als ik aan het bal denk. Zo’n vreemd idee is het niet, dat dit feest Johann Wolfgang tot leven wekt. Wat er binnen de muren van de Amsterdamse Stadsschouwburg gebeurt is immers omhuld met mysterie. En daarnaast is het thema van deze Boekenweek ook nog eens Duitsland.
Bij binnenkomst in de Stadsschouwburg Amsterdam is er van het Duitsland-thema weinig te merken. De exclusiviteit van het feest is echter wel voelbaar. De medewerkers van de schouwburg dragen oortjes en geven elkaar steeds instructies door, waardoor het lijkt alsof ze op een militaire missie zijn. Ook heeft het gebouw een statige uitstraling, mede door de olieverfschilderijen aan de muur. Gelukkig ben ik niet alleen, maar is er een vriendin bij me die ook haar Boekenbal-debuut maakt. Toch voelt het wat onwennig, alsof we een spel spelen waarvan we de regels nog niet kennen.
We hebben in ieder geval genoeg tijd om ons aan te passen. De openingsact van de avond loopt namelijk uit. Terwijl Esther Gerritsen een verdieping boven ons haar Boekenweekgeschenk presenteert, wachten wij tot we naar binnen mogen. Om half elf zie ik dat de bewaker een seintje krijgt. Een aantal genodigden stormt de trap op van de Stadsschouwburg. Het lijkt alsof we losgebroken zijn en onwillekeurig moet ik denken aan vee in de lente.
Bij de trappen zien we de eerste sporen van het Duitsland-thema. Er hangen Duitse Lebküchen aan het plafond en bekende Duitsers leunen tegen de muur, waaronder een kartonnen Marlene Dietrich. Duitse literatoren zien we nog niet, al lopen we wel Grimms roodkapje tegen het lijf. De locatie nodigt uit tot dit soort ontmoetingen. Dat het kijken en bekeken worden erbij hoort, blijkt wel uit de inrichting. Om de grote zaal van de schouwburg loopt een galerij waar we bekende schrijvers moeiteloos spotten. Zo zien we Jan Siebelink, Hanna Bervoets en Peter Buwalda. Ook bekende Nederlanders als Jesse Klaver en Maxim Hartman zijn van de partij. Uit de manier waarop ze gegroepeerd zijn probeer ik conclusies te trekken. De meeste auteurs hebben het zichtbaar naar hun zin met elkaar. Van hun eenkennige imago merk ik weinig. Al staan de dichters wel bij elkaar, met de bar binnen handbereik.
Ondanks het thema vind ik het bal onmiskenbaar Hollands. Dat zie ik vooral terug in de kleding. De gasten zien er net en feestelijk uit, maar het zijn niet de Oscarnominaties. Bijna geen enkele vrouw is met haarlak in de weer geweest. De meesten dragen gewoon coupe Hollandse voorjaarswind, wat me geruststelt. Zo deftig is het feest dus ook weer niet, ondanks zijn elitaire status. Dit is ook te merken in de danszalen. De muziek varieert van foute Duitse hits tot Michael Jackson. En naarmate de avond vordert wordt de dansende menigte steeds groter en gevarieerder. Ook mijn vriendin en ik hebben maar weinig tijd nodig om te ontdooien. Ik zie zelfs een meisje dansen met haar grootvader. Volgens mij zijn er maar heel weinig plekken waar dat kan.
Maar misschien is het ook wel het thema dat die uitgelaten, vrolijke sfeer veroorzaakt. Op de een of andere manier roept Duitsland altijd meligheid op bij Nederlanders. Dat merk je op verjaardagen, als je lollige oom in gebroken Duits imitaties doet, maar ook op dit feest. Zo zie ik een ‘Checkpoint Angela’, en is een muur opgeluisterd met Duitse citaten als ‘Erst kommt das Fressen, dann komt die Moral.’
Misschien verklaart dit waarom Duitse boeken zo afwezig zijn. Bezoekers kunnen hun eigen Grimm-sprookje schrijven, maar verder staat vooral Duitse cultuur centraal, en niet literatuur. Wat ook opvalt is het gebrek aan activiteiten. Bij de meeste literaire feesten is er wel ergens een lezing, een leesclub, of een debat over ‘de psychologische roman van 1860 tot nu.’ Maar het Boekenbal lijkt toch vooral te draaien om dansen, of het nu tussen de Duitse schilderijen is, of in een danszaal vol planten. Is dat vervelend? Eigenlijk niet. Er heerst een ongedwongenheid die aanstekelijk werkt. Dat introverte schrijvers op het bal ineens uitbundig worden, geloofde ik nooit zo. Nu begrijp ik het beter. Ik weet niet hoe het komt, maar ook wij gaan er vrij gemakkelijk in mee. Misschien dat het boek gewoon een goed excuus is om te dansen. Of misschien is het iets Duits, wie weet.
Foto’s: Chris van Houts
Verslag van een volslagen overbodig evenement, in een landje waar men vooral met navelstaarderij bezig is. Waarvoor heb je dan in godsnaam Duitse literatuur nodig ? De beschaafde wereld houdt, zoals iedereen weet, toch op bij de Nederlandse landsgrenzen.