Safran Foer is een van de ruim tien aanbevelende instanties op de achterflap. Heel New York heeft de schouders er kennelijk onder gezet: The New Yorker, Time Out New York, New York Times Magazine, New York Times Book Review… Allemaal jubelend positief. Komt Saul Bellow ook uit The Big Apple? ‘Als me wordt gevraagd om een lijstje van de beste jonge Amerikaanse schrijvers, dan zet ik Padgett Powell altijd bovenaan.’
Waarom is De vragende vorm opmerkelijk? Omdat elke zin een vraag is. De ene wat langer, de andere wat korter, maar wel degelijk een vraag. Ruim 170 bladzijden met zo’n twintig per bladzijden, dat zijn ongeveer 3400 vragen met een veelvoud aan antwoorden die verschillen per lezer. De vragende vorm heeft schijnbaar geen hoofdpersoon, geen verhaallijn, geen plot. Wat, behalve vragen, heeft het dan wel?
De vragende vorm heeft iets hypnotiserends, iets fascinerends, iets confronterends. Padgett Powell is ondervrager, psycholoog en gewetenskunstenaar. Hij zet met zijn vragen een laddertje tegen je aan en klimt in je hoofd. En hij doet daarbij zijn werk heel erg slim. ‘Moet ik weggaan?’ is een van zijn vroege vragen. ‘Je alleen laten? Moet ik alleen mezelf met de vragende vorm lastigvallen?’ Nee, is in elk geval ons onuitgesproken antwoord. We lezen verder, voortgedreven door de wisselende lengte van de vragen, hun volgorde, waarbij de ene vraag soms uit de andere wordt geboren en we bij de volgende onszelf kunnen afvragen of een latere vraag het verband met de voorgaande zal leggen. Nieuwsgierigheid naar de volgende vraag en vooral naar ons antwoord op die vraag drijft ons verder, waarbij we af en toe worden beloond door de herkenning van een vraag die we onszelf ook wel eens hebben gesteld. Of we worden bestraft door de aarzeling van het antwoord dat we schuldig blijven en wat het lezen vertraagt en zo uiteindelijk weer bijdraagt aan de spanning en het ritme.
De vragende vorm heeft de lezer als hoofdpersoon; verhaallijn en plot vormen zich in ons hoofd. Het boek heeft ritme, spanningsbogen en impliciete, want door ons zelf gevormde hoofdstukken. De vragende vorm is inderdaad wel een beetje raar, maar het is zeker geen semi-intellectueel, literair onbegrijpelijk experiment. Het is een boek vol vragen waar we echt van genieten. En volgens ons worden we er ook nog een beter mens van, maar dat weten we pas aan het einde. Zo hangt de plot van het verhaal nog in de lucht. En zo hoort het.
Padgett Powell, De vragende vorm, Uitgeverij Paradigma, ISBN 978 90 499 6034 6 (€ 15,00)
