De vrienden Abbie en Jan zijn samen op vakantie. Aan een argeloze voorbijganger vragen ze of hij hen wil fotograferen. Hij stemt toe en neemt niet alleen foto’s met hún camera, maar ook met die van hem zelf.
Daar begint het centrale thema van ‘Op de foto’: een filosofische zoektocht naar, en over, de grenzen van taal. De fotograaf blijkt Dubois te zijn, een mysterieuze kunstfotograaf die een sterk verband legt tussen zijn foto’s en het alfabet. Abbie stuurt haar onontwikkelde rolletjes op naar haar vriendin Yvette, die op haar huis past. Zij en haar vriend, fotografiestudent Rob, ontwikkelen de foto’s en Rob ontdekt het werk van de kunstenaar. Rob valt het getal ‘27’ in de foto op – het getal dat Dubois tegenover Abbie en Jan zijn lievelingsgetal noemde – en als hij andere foto’s raadpleegt, ontdekt Rob dat Dubois letters bij de cijfers in zijn foto’s zocht: 1 = A, 2 = B, enzovoort.
Ofte wel, Dubois fotografeerde de zevenentwintigste letter van het alfabet. Een onbestaande letter.
‘Op de foto’ ontwikkelt zich als een surrealistische zoektocht naar de onbestaande letter. K. Schippers speelt in veel van zijn romans met surrealistische gegevens. In ‘Waar was je nou’ laat hij mensen in en uit foto’s lopen. Een extra letter aan het alfabet is een nieuw, typisch Schipperiaans uitgangspunt voor denken over de grenzen van de realiteit.
Een mens kan met tong, gehemelte en keel ruim meer dan honderd klanken produceren. Elke taal selecteert daar klanken uit. 26 letters in het Latijnse alfabet is dus een beperkte weergave. Hoe die 27e letter eruitziet – ik had verwacht dat Schippers het een mysterie zou laten, maar al vrij snel onthult hij zijn uiterlijk: een x op een wieltje, dat zich onderaan tussen de poten bevindt. Eenvoudig en goed gevonden: de x als symbool voor het onbekende, het wieltje voor de mobiliteit van dit gedachte-experiment. Voor de personages in Op de foto begint hun wereldbeeld te kantelen, als eerste bij een vriendin van Yvette die lesgeeft aan een basisschoolklas. Ze kan haar leerlingen niet meer onder controle kan houden wanneer ze, via Yvette, lucht krijgen van de ontdekking.
Schippers geeft deze vertelling vorm in een schrijfstijl waarin veel zinnen niet af zijn en allerlei zinsdelen, gedachten en observaties door elkaar lopen – alsof de vertelling, misschien wel de taal zélf, door de ontdekking van de extra letter overhoop ligt. Enkele malen duikt een cassette op, deel van een psychologisch onderzoek, waarop een meisje van anderhalf jaar klanken aan het vormen is. De vanzelfsprekendheid van de taal wordt zo effectief in twijfel getrokken – en op die vervreemding bouwde Schippers een intrigerende roman.
K. Schippers, Op de foto, Uitgeverij Querido, ISBN 978 90 214 4209 9 (€ 18,95)
