Als je kennis over de hersenen wilt opdoen is er nauwelijks een beter boek te bedenken. Wij zijn ons brein is gemakkelijk leesbaar, de illustraties zijn een prettige en begrijpelijke aanvulling op de tekst, en Swaab herhaalt de feiten geregeld, zodat ze beter blijven hangen.
Ook de opzet van het boek is prettig: in chronologische volgorde voert Swaab ons van foetus tot de dood door de hersenen, en alles wat daar gedurende het leven mee kan gebeuren. Maar dat is niet het enige. Swaab schetst naast de actuele stand van zaken in het hersenonderzoek ook een beeld van zijn eigen carrière, inclusief de hoogte- en dieptepunten. Zo was er de destijds omstreden bevinding dat er een verschil tussen heteroseksuele en homoseksuele mannen bestaat in de grootte van een bepaald hersengebied. Voor de wetenschapper Swaab ongetwijfeld een hoogtepunt, maar gelet op de heftige en afkeurende reacties vanuit de homowereld tegelijkertijd een dieptepunt. Het lijkt erop dat Wij zijn ons brein nogmaals uithaalt naar de mensen die hem destijds verketterden.
Dick Swaab poneert soms stevige stellingen, bijvoorbeeld over onze domme manier van omgaan met criminelen. En hij beklaagt zich over de in zijn ogen beperkte maatschappelijke opvattingen over pedofielen, die het wetenschappelijk onderzoek ernaar zo goed als onmogelijk maken. Welke pedoseksueel durft zich met alle publieke veroordelingen nog beschikbaar te stellen voor een wetenschappelijk onderzoek?
Een belangrijk pleidooi is dat er in de negen maanden in de baarmoeder al heel veel mis kan gaan, en dat dit ook dikwijls gebeurt. Een gecompliceerde bevalling is vaak een eerste uiting van een reeds bij de foetus aanwezige afwijking, legt Swaab overtuigend uit.
Maar soms slaat zelfs Swaab de plank mis: de acht pagina’s over sport zijn bijvoorbeeld ondermaats. Als een soort Midas Dekkers citeert hij hier wat geselecteerd onderzoek als bewijs van zijn stelling dat lichaamsbeweging ons niet veel oplevert. Dit neemt echter niet weg dat Wij zijn ons brein een belangrijk boek is dat de lezerschare krijgt die het verdient. Voor Swaab moet het prettig zijn om met pensioen te gaan op een moment dat velen zich eindelijk realiseren hoe belangrijk zijn werk is geweest. Het succes is hem gegund, hij heeft het verdiend.
Dick Swaab, Wij zijn ons brein, Uitgeverij Contact, ISBN 978 90 254 3522 6 (€ 24,95)
Bram Bakker (Zwolle, 1963) studeerde geneeskunde en psychiatrie en verwierf zich de bijnaam ‘cowboy in de psychiatrie’ vanwege zijn kritiek op de behandelmethodes en het gebrek aan bevlogenheid in psychiatrische instellingen. Vooral zijn boeken Te gek om los te lopen en Te zot voor woorden zorgden voor ophef. Met journalist Bram Hulzebos schreef hij Loden last, over het taboe rond zelfmoord, en vorig jaar, met schrijver Meindert Inderwisch, Zucht. Verslaving van speen tot spuit.
