Hoe karakteriseer je het mondiale aspect van het boek?
‘Een fractie van het geheel is een postnationalistisch boek. Het omspant drie continenten, en ook de filosofische passages zijn geïnspireerd op filosofen uit veel verschillende landen. Het boek is zo internationaal omdat het volgens mij uiteindelijk niet veel uitmaakt waar je vandaan komt. Het karakter van een mens is overal hetzelfde en alle verhalen hebben grote overeenkomsten met tal van andere verhalen. Ook verschillen tussen volkeren zijn minimaal. Ik geloof niet in lokale of nationale verhalen. Ik vind het vreemd dat mensen de verhalen uit hun eigen omgeving, maar ook hun eigen smaak en humor, specialer vinden dan die van anderen. Waarom is dat zo? In groepen mensen doet dat alles er niet meer toe, dan zijn mensen een fractie van het geheel.’
Als je de mensheid als een groep gelijke individuen beschouwt, wat blijft er dan over?
‘In dit boek onderzoek ik de mens en zijn karakter, door hun overdenkingen en twijfels nauwgezet te beschrijven. Filosofie en psychologie komen bij elkaar. Dit neemt een belangrijk deel van de vertelling in beslag. Al het andere vind ik minder belangrijk en kan worden aangepast, zelfs als het botst met de werkelijkheid. Als ik bijvoorbeeld een persoon over een rivier in Sydney zou willen sturen, dan doe ik dat, ook al stroomt er geen rivier door Sydney.
Veel schrijvers zouden, als ze hun personage door een landschap sturen, dat landschap beschrijven. Bij mij is veel belangrijker wat er in het hoofd van het personage omgaat. De ‘human nature’ is een fascinerend onderwerp.’
Welke schrijvers of stromingen liggen aan de basis van je uiteenzetting?
‘Ik lees boeken uit de laat negentiende, vroeg twintigste eeuw, die als overeenkomst hebben dat ze allemaal over universele menselijke karaktereigenschappen gaan. Filosofische boeken van Nietzsche en Schopenhauer, verhalen en romans van auteurs uit de hele wereld, maar vooral van Russische schrijvers. De karakters uit hun boeken zijn gek, debiel soms, compleet irrealistisch, en toch komen ze je voor als doodnormale mensen. De schrijvers behandelen de grote thema’s van het leven op een grote manier. Daar is, bijvoorbeeld, liefde geen onderdeel van een verhaal over een gezin, nee, de liefde is het verhaal. Ik stel mijn karakters aan soortgelijke, grote thema’s bloot.’
Hun gedachten vormen allerminst een coherent wereldbeeld.
‘De meeste mensen proberen hun wereldbeeld te systematiseren. In een systeem moet je alles wat er niet in past, negeren, aanpassen of eruit gooien. Volgens mij kan je dat helemaal niet doen, omdat je de waarheid dan geweld aandoet. Echter, als je een compleet wereldbeeld probeert te ontwikkelen, open staat voor alles, wordt je weer geconfronteerd met dingen die elkaar tegenspreken. Toch geloof ik hierin. Er is geen sluitend wereldbeeld mogelijk, veel is zelfs niet te verklaren, maar probeer er toch voor open te staan.’
Ondanks het abstracte onderwerp ‘human nature’, en de talloze overdenkingen, is het boek helder geschreven.
‘Ik vind dat een schrijver dat moet doen. Veel schrijvers doen bewust vaag, zodat lezers die het niet begrijpen denken dat hij intelligent bezig is. Taal dient voor communicatie, niet voor verwarring. Een schrijver moet duidelijk zijn, het verhaal begrijpelijk. De uitdaging om zo’n abstract onderwerp in heldere taal te omschrijven, is extra groot.’
Hebben je visie op taal en op een wereldbeeld een gemeenschappelijke grondslag?
‘Ze zijn beide gebaseerd op een existentiële filosofie. Enkele recensenten hebben mijn boek postmodern genoemd, maar daar ben ik het niet mee eens. Een fractie van het geheel is een existentialistisch boek. Postmodernisten voeren het existentialisme tot in het extreme door, daarin ben ik niet geïnteresseerd. Ze zijn veel te abstract, hun wereldbeeld vertelt mij niets over het menselijke karakter. Bovendien problematiseren zij werkelijk alles, ook taal, waardoor hun teksten onleesbaar zijn. Net als postmodernisten zien ook existentialisten dat er geen sluitend wereldbeeld meer mogelijk is, maar zij richten zich op het menselijke karakter.’
Steve Toltz, Een fractie van het geheel, Uitgeverij Signatuur, ISBN 978 90 5672 242 5 (€ 25,-)
