‘Het is verwarrend en vervreemdend, maar ook geweldig opwindend. Op een dag al die prachtige teksten van Márai gespeeld door prachtige acteurs. Eric Schneider, Dries Smits, Henny Orri, Huub Stapel, Will van Kralingen, Saskia Temmink en Just Meijer.’
Toneelregisseur Ursul de Geer is groot bewonderaar van Sándor Márai, ooit een vergeten schrijver. ‘Gloed maakte van Márai postuum onverwacht een bekend auteur. Het was ook het boek waardoor ik persoonlijk verknocht raakte aan zijn werk.’
Wat fascineert u aan het werk van Sándor Márai?
‘Márai beschrijft de dingen op een manier die je steeds verrassen. Hij brengt onder woorden wat ik voel, en wat mijn gedachten zijn over de mens en samenleving. In vaak ongelofelijk overtuigende en goed uitgewerkte observaties en analyses. Márai is door en door humanist en in veel van zijn boeken kijkt hij weemoedig om naar een leven in Midden-Europa dat door de vernietigende werking van fascisme en communisme niet meer bestaat. In 1987 noteert Márai in zijn dagboek: “Als ik mijn werk van een halve eeuw geleden teruglees verrast het me hoe alles in de tegenwoordige tijd past, wat ik toen over de menselijke beschaving heb geschreven, hoe die vernietigd wordt.” En mij treft vooral ook zijn prachtige stijl, zijn taalgebruik en melancholische verteltrant.’
Márai is een schrijver bij wie de schoonheid van de taal en de wijdlopige zinnen centraal staan. Hoe vertaalt u dat naar een toneelstuk?
‘De taal heeft, ook in de toneelversie, de absolute hoofdrol. Theatrale spanning en emotie zit al in de zinnen zelf. Alles wat op het toneel wordt gezegd is door Márai geschreven.’
Bent u dicht bij de boeken gebleven, of heeft u bepaalde dingen veranderd?
‘In bijvoorbeeld de bewerking van Kentering van een huwelijk hebben we het theatrale effect versterkt door de drie verschillende verhaallijnen, alle drie monologen, in plaats van na elkaar juist door elkaar te laten lopen. In Gloed volgen we de structuur van het verhaal, maar is alles natuurlijk compacter. Bekentenissen is geen toneelstuk maar wel een voorstelling. Met de autobiografische roman als basis vertel ik over leven en werk van Sándor Márai en over mijn eigen leven. Ik deel met het publiek wat mijn zielsverwantschap met de schrijver is en waar onze levens elkaar raken.’
Márai kon pessimistisch zijn en pleegde zelfmoord. Toch is hij geen cynische schrijver…
‘Márai was inderdaad zeer pessimistisch over de ontwikkelingen van de menselijke beschaving, maar bleef onvermoeibaar en zonder enig cynisme zoeken naar de essenties van het leven. Zijn boeken komen recht uit zijn ziel, en gaan recht naar de mijne, en die van miljoenen andere lezers. Zodra je in aanraking komt met het werk van deze Maestro, word je besmet en wil je alles lezen.’
De boeken van Sándor Márai zijn uitgegeven bij Uitgeverij Wereldbibliotheek
