Er zijn veel Nederlandse militairen die een boek hebben geschreven over hun werk, hun missie en wat het ze bracht. Er zijn er maar weinig echt schrijver geworden, zich zo ook echt mogen noemen. Na een opleiding op de KMA, volgde Arnold Jansen op de Haar een functie bij de luchtmobiele brigade waarmee hij werd uitgezonden naar Bosnië. Terug van zijn missie besluit hij het leger te verlaten. Hij gaat schrijven.
Door Niels Roelen
‘Roman’ staat er onder de titel Schurft, maar al direct op de eerste pagina trek je dat als lezer in twijfel. De moeite om zijn personages een andere naam te geven, heeft hij niet genomen. Net zomin als hij een andere plaats dan zijn eigen leefomgeving heeft gekozen voor de gebeurtenissen. De opmerking in de eerste alinea dat hij ‘opgeleid is om te doden’, hij heeft er alleen nog nooit een reden toe gehad, maakt dat alle twijfel over een roman zijn weggenomen. ‘Dit is non-fictie.’ Een gedachte die bij mij versterkt wordt omdat de achterflap van het boek vertelt dat Schurft schuurt. Het is ‘Knausgård meets Reve’. Reve die ooit betoogde dat hij liever geen non-fictie schrijft, omdat hij in een roman niet zo vaak hoeft te liegen.
Op de regenachtige toon van het Britse platteland waar hij tegenwoordig woont, vertelt Jansen op de Haar het verhaal van zijn liefde voor de uitdagende en sexy Lizzy. Je voelt zijn worstelingen om te leven van een bestaan als schrijver, met zijn verleden als militair. Je leert hoe hij zijn zus, met wie hij samenwoont en net als in het echt een uitgeverij heeft, ziet. Wie zijn verdere familie is, zijn vrienden en oud-collega’s zijn. De typische, onderkoelde cynische Britse humor kleeft tussen de regels als de klei van Malmesbury tussen het profiel van je schoenen.
Lezende officieren
De hoofdpersoon van het boek blijkt in een gesprek via Zoom een andere Arnold te zijn. Een man die met veel plezier vertelt over zijn missie en de tijd die hij op de KMA doorbracht. Voor zijn missie al begonnen aan een studie Engels, wilde hij het leger uit. Toen de luchtmobiele brigade opgericht werd, bleef hij voor zijn rode baret en een missie. Als jonge luitenant heeft hij de ambitie om door te stoten naar de top, maar al snel merkt hij dat de cultuur te beperkt is. Veel intellectuelen vind je volgens hem binnen Defensie niet. Je vindt er te weinig officieren die een boek lezen, iets weten van poëzie, kunst en cultuur. In Engeland is dat wel anders.
Hij is trots op wat hij in zijn tijd als militair heeft gedaan, maar het is niet zijn eerste identiteit. Wat hij daarna is gaan doen ziet Arnold ook als een veel grotere prestatie. Voor het schrijven van een roman, moet je in hoofden van mensen kruipen, terwijl je niet weet hoe een ander denkt en welke verbanden een ander legt. ‘Er waren militairen aan wie ik mijn leven had toevertrouwd. Er waren geen schrijvers aan wie ik mijn leven zou toevertrouwen.’
Militairen moeten meer lezen, omdat romans gaan over de thema’s die er echt toe doen: vriendschap, liefde, trouw en verraad. Ik glimlach. Zeg niets. Het zijn thema’s die je niet alleen in Schurft terugvindt, maar vooral ook waar binnen het leger niet lichtzinnig over nagedacht wordt. De schijn van non-fictie opwekken is misleiding, een militaire truc die je dieper het verhaal in zuigt. Jansen op de Haar maakt je op deze manier meer dan een lezer. Hij dwingt je te kiezen en te oordelen, waardoor je een medeplichtige wordt. Met deze roman bewijst Jansen op de Haar opnieuw dat hij een schrijver is.
Na zijn debuutroman De koning van Tuzla volgde onder meer de dichtbundel Soldatenlaarzen. Alle verhalen zijn ook in het Engels vertaald.
Arnold Jansen op de Haar, Schurft, Holland Park Press, 326 pagina’s (€ 19,50)
Dit artikel is eerder verschenen in de Militaire Courant, editie december 2021.
Interesse? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
