Dossier: Indische stemmen in de literatuur

Met films als De Oost, boeken als Revolusi van David Van Reybrouck en de tentoonstelling Revolusi! van het Rijksmuseum is er de laatste jaren steeds meer aandacht voor de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd en Nederlands-Indië in het algemeen. Voor mensen die over verschillende perspectieven omtrent Indië willen lezen, kan het daarentegen lastig zijn om een boek te vinden waar je kunt beginnen. Dit dossier helpt je op weg.

Door Marc Mens

Onbegrip vanuit beide kanten
De stille kracht van Louis Couperus kwam uit in 1900, 45 jaar voordat Indonesië onafhankelijk werd. De psychologische roman gaat over de middeljarige resident Otto van Oudijck. Door zijn Nederlandse afkomst heeft Otto een hoge rang in het fictieve Laboewangi, een plaats op Java. Otto geeft veel om zijn functie als resident, maar trekt zich niet veel aan van de gebruiken van de inlandse bevolking. Hij erkent de kinderen die hij met zijn eerste Javaanse vrouw kreeg niet en ontslaat zonder erbij na te denken een inlandse regent. Dit zorgt er uiteindelijk voor dat er onverklaarbare dingen in het huis van Otto gebeuren. De stille kracht illustreert het onbegrip dat erg aanwezig was in Indië, zowel van de Nederlandse als de inlandse kant. Zoals veel andere Nederlanders onderschat Otto de kracht die de Javanen om hem heen bezitten, de kracht die er uiteindelijk toe zou leiden dat Indonesië onafhankelijk werd.

Huidskleur bepaalt status
Lichter dan ik van Dido Michielsen schetst de situatie waar veel inlandse vrouwen tijdens de koloniale periode in terechtkwamen. Het verhaal speelt zich af in de negentiende eeuw en volgt Isah, een jonge vrouw die voor een Nederlandse man komt te werken. Nadat zij twee kinderen van hem krijgt, laat hij haar in de steek. Isah, die eerder opgroeide in het vorstenverblijf in Djokja, moet plotseling veel opofferen om zich in Indië te redden. Als Javaanse vrouw staat zij immers per definitie onderaan de klassenhiërarchie. Zelfs haar kinderen hebben door hun gemengd bloed een hogere rang dan zij. Dit aangrijpende verhaal met zijn prachtige omschrijvingen laat de andere kant zien van verhalen als De stille kracht. 

De mensen die achterbleven
‘Op een namiddag tijdens een weekeinde in maart stond Dewi Ayu op uit haar graf, na eenentwintig jaar dood te zijn geweest,’ zo begint het magisch realistische boek van Eka Kurniawan. Door middel van satire, sprookjesachtige beelden en omschrijvingen van gruwelijke situaties leren wij over de familiegeschiedenis van Dewi Ayu. Ondanks de speculatieve elementen leert de lezer veel over de onderdrukking die in Indië plaatsvond toen Nederland er nog regeerde en tijdens de overheersing van Japan tijdens de Tweede Wereldoorlog. Schoonheid is een vloek neemt je mee door al deze gebeurtenissen en laat ook het perspectief zien van de mensen die na de oorlog in het onafhankelijke Indonesië achterbleven.

Terug naar het vaderland
Met de literaire thriller Van de doden niets dan goeds ontdekken wij het verhaal van Arnie Springer, die na het overleven van een Jappenkamp in Den Haag terechtkomt. Hier wordt Arnie omringd door voormalige verzetskameraden, NSB’ers, communisten, en oorlogsmisdadigers die op vrije voeten lopen. Zo kort na de bevrijding lijkt het alsof iedereen tot een groep behoort, maar wie is nog te vertrouwen en tot welke groep behoort Arnie eigenlijk? De schrijver Tomas Ross combineert feit en fictie om spannende verhalen te vertellen en in dit geval gebruikt hij deze combinatie om te laten zien hoe het was om als Indisch persoon naar het naoorlogse Nederland te komen. 

Verlangen naar een land dat je nooit hebt gekend
Geen gewoon Indisch meisje komt voor veel tweede generatie Indische Nederlanders erg dichtbij. De roman gaat over de zusjes Sonja en Zon. Op bijna alle manieren verschillen de twee van elkaar. Sonja heeft zich volledig aangepast aan het Nederland waar zij is opgegroeid. Het liefst wil zij niet denken aan de Indische achtergrond van haar familie. Zon verlangt echter terug naar Indië, een land dat zij zelf nooit heeft gekend. Schrijver Marion Bloem laat met haar debuutroman zien hoe het voor mensen van gemengd bloed kan voelen alsof zij een gespleten persoonlijkheid hebben en hoe groot de druk is om je aan te passen aan je omgeving.

Benieuwd geworden? Bestel deze boeken bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.

Ken jij nog boeken die ook in deze lijst thuishoren? Laat het ons hieronder weten!