De redactie van Onze Taal zet iedere maand een bijzonder taalboek in de schijnwerpers. Deze keer: De encyclopedieën van de val van Marc Kregting.
Raymond Noë
Woordenboeken zijn handig, want je kunt er de betekenis en de spelling van woorden in opzoeken. Plus informatie over het woordgeslacht, de uitspraak en de herkomst van woorden. Dat is een praktisch nut, maar als je ietsje uitzoomt, kun je het woordenboek ook filosofisch nut toekennen. Want al die woorden en vooral de betekenissen die het woordenboek vermeldt, geven samen een beeld van hoe onze samenleving in elkaar steekt, en hoe we tegen onderwerpen aankijken. De omschrijvingen in woordenboeken als de Van Dale zijn zo objectief en neutraal mogelijk, maar bij elkaar vormen ze een vrij compleet wereldbeeld.
Nu zijn er ook woordenboeken die een persoonlijk en dus afwijkend (en vaak satirisch) beeld van de wereld schetsen. Bijvoorbeeld het woord aanhankelijk, dat de Van Dale omschrijft als ‘geneigd om zich uit liefde of genegenheid aan iemand te hechten’, wordt bij de Amerikaan Ambrose Bierce in (de vertaling van) zijn Devil’s Dictionary: ‘Volledig ingesteld op het lastigvallen van anderen. Het aanhankelijkste dier op aarde is een natte hond.’ En Fransman Gustave Flaubert schreef in zijn Woordenboek van pasklare ideeën bijvoorbeeld ‘delen – Wat schaamdelen zijn voor de een, zijn edele delen voor de ander’. De woordenboeken van Bierce en Flaubert behoren tot de bekendste in het genre, maar ook Voltaire schreef zo’n boek, en in Nederland schrijvers als Hugo Brandt Corstius en Atte Jongstra.
In de categorie van het ‘persoonlijke woordenboek’ valt ook het recent verschenen De encyclopedieën van de val van de Vlaamse schrijver-dichter Marc Kregting. Het bijzondere aan dit woordenboek is dat het bij alle lemma’s over ‘val’ en ‘vallen’ gaat – soms overduidelijk, soms terloops. Voorbeelden: ‘Aanstoot, Steen des. Brokje polarisatiegraniet dat in het Hoogduits Fallstein heet.’ En ‘Detailkritiek. Irreguliere manier om iemand bij te vallen.’ Zijn omschrijvingen (die vaak veel langer zijn dan de voorbeelden, soms een halve pagina) zetten je aan het denken en maken je aan het lachen (hoewel ze eerder absurd dan satirisch zijn), en bestaan vaak uit waarnemingen, anekdotes, mijmeringen en herinneringen. Zoals Kregting zelf zegt, is het boek dan ook ‘een eerste autobiografie, een bron van wetenswaardigheden en een fust vol kolder.’ Een bladerboek om diagonaal te lezen.
Marc Kregting, De encyclopedieën van de val, Uitgeverij Het Balanseer, 608 pagina’s (€ 27,50)
Deze column verscheen eerder in de Boekenkrant, editie juli 2022.
Benieuwd geworden? Bestel dit boek bij uw lokale Boekenkrant-boekhandel. Kijk hier voor een overzicht.
